Als hoofstad was Cusco de belangrijkste stad van de Inca’s. De stad ligt op ruim 3.300 meter boven zeeniveau en was het centrum van het Inca rijk. Net als Arequipa is Cusco een geliefde stad onder reizigers. Het staat vol met oude mooie koloniale gebouwen en kent vele gezellige pleinen, cafés, bars en restaurants. Dit maakt Cusco tot een fijne stad waar je gemakkelijk een paar dagen kan blijven. Een andere reden waarom vele reizigers naar Cusco gaan zijn de vele activiteiten die er in de omgeving gedaan kunnen worden. Waaronder uiteraard het bezoeken van de Machu Picchu, de Rainbow Mountains en de Sacred Valley. Over de Sacred Valley kan je hier verder lezen. Cusco is een fijne uitvalshaven om veel hoogtepunten van Perú te kunnen bezoeken. Wat is er allemaal te doen in en rondom Cusco? En hoe kom je there and back?
Het centrum
Van origine is Cusco door de Inca’s gebouwd in de vorm van een poema en kende vele tempels. Tegenwoordig is de stad veel groter, maar kent Cusco nog wel een oud historisch centrum. Hier vind je een paar prachtige kerken en kathedralen, oude gebouwen en vele pleinen. Ook vind je, met name door het toeristische karakter van de stad, vele hippe cafés, bars en restaurants. Daarnaast kan je in Cusco ook heel goed souvenirs shoppen. Er zijn vele locaties zoals de San Pedro Markt, in de straat C. Marques en in de vele kleine winkels rondom Plaza de Armas.
Een aantal bezienswaardigheden zijn een bezoek waard waaronder Plaza de Armas dat het centrale plein van de stad is. Hier kan je niet om de tourbureau’s en hippe cafés en restaurants heen. Aan het plein zijn Iglesia de la Compania de Jesús en Cathedral del Cusco gelegen. Andere mooie pleinen zijn Plaza Regocijo en Plaza San Francisco.
Stad verkennen
Je kan de stad zelf verkennen, voornamelijk rondom de straat San Blas en de straat Carmen Alto zijn leuk om doorheen te lopen. Je kan ook op pad gaan met een gids door middel van bijvoorbeeld een Free Walking Tour. Je kan onder andere mee met Free Walking Inka Cusco, Smart Free Walking Tours of GuruWalks. De tours duren vaak 2 a 3 uur en leiden je langs de hoogtepunten van de stad. Ondanks dat de tours gratis zijn is een tip voor de gids nadien aan te bevelen.
Uitkijkpunten en ruïnes
Buiten het historisch centrum, maar op loopafstand vind je een aantal Inca overblijfselen. Waaronder de Sapantiana Aquaduct, Sacsayhuamán, Qhalispuqyo ruïnes en heb je vanaf het Cristo Blanco uitkijkpunt een uitzicht over de stad. De meeste bezienswaardigheden zijn gratis te bezoeken. Wil je naar bijvoorbeeld Saqsayhuaman, Q’enqo, Piquimachay en Puca Puqara dan heb je een ticket nodig die je kan kopen voor zo’n 40 Sol/$10.
Goed om te weten
Cusco is in zijn geheel een veilige stad is om te verblijven, waarbij het (oude) centrum het populairste en fijnst is. De meeste ho(s)tels vind je in en rondom het oude centrum, zoals bijvoorbeeld tussen Plaza de Armas en Plaza San Blas.
Cusco is relatief hoog gelegen, op zo’n 3.300 meter boven zeeniveau en als je vanaf lager gelegen gebied komt zul je dat wel merken. Voornamelijk het gebrek aan zuurstof is het meest voorkomende verschil. Als reactie hierop kan je last krijgen van hoogteziekte. Het is persoon verschillend hoe het lichaam reageert op de hoogte. Daarom is het aan te raden bij aankomst op hogergelegen gebieden een paar dagen rust te nemen zodat je lichaam kan wennen aan het tekort van zuurstof. Sneller hijgen bij wandelen, hoofdpijn en/of maagklachten zijn veelvoorkomende klachten. Dit is normaal. Wanneer je je misselijk voelt of zelfs het idee hebt dat je moet overgeven doe dan extra rustig aan en neem je klachten serieus. Gebeurt dit tijdens een hike, neem dan pauze of ga zelfs terug naar lagergelegen gebied. Het drinken van veel water, minderen of zelfs onthouden van alcohol en cafeïne, en eventueel drinken van coca thee (mata de coca) kan helpen de klachten te verminderen.
Naast hoogteziekte is het goed rekening te houden met de getijde. Van januari tot ongeveer april is het regenseizoen in Cusco en omgeving. De maanden daarna is er de meeste kans op droog weer, maar ook dan komt het voor dat het aan het einde van de middag regent en koelt het ’s avonds af. Houd rekening met alle weertypen, van warm wanneer de zon schijnt tot koud (en nat) in de avonden. Het weer is niet te voorspellen, maar je kunt je wel voorbereiden.
Overige activiteiten
In dit artikel worden de actviteiten en hikes rondom de Machu Picchu beschreven, tevens de bezienwaardigheden die in de Andes liggen zoals de Rainbow Mountains, Humantay Lake en de Ausangate hike. Voor de Sacred Valley is een ander artikel geschreven om de lengte van de artikelen beperkt te houden.
Naast de bezienswaardigheden in de stad worden er vanuit Cusco ook meerdere adrenaline activiteiten aangeboden die rondom Cusco gedaan kunnen worden. Te denken valt aan raften, paardrijden, mountainbiken, quad rijden, bungee jumpen en paragliden. Meerdere tourbureau’s bieden deze opties aan. Het is aan te raden langs meerdere bureau’s te lopen en prijzen en mogelijkheden te vergelijken.
Machu Picchu
Een van de 7 wereldwonderen en daadwerkelijk een bouwkundig knap staaltje werk. Midden in het Andes gebergte, tussen de bergen ligt de Machu Picchu verstopt. Een van de best bewaarde ruïnes van de Incas en een populaire bezienswaardigheid. Een bezoek aan de Machu Picchu is magisch en is (eigenlijk) niet te missen.
Vanuit Cusco kan heel gemakkelijk een bezoek gebracht worden aan de Machu Picchu. Sinds de pandemie zijn er wel meer regels verbonden aan een bezoek aan dit wereldwonder. Houd er rekening mee dat je je paspoort fysiek moet kunnen laten zien als je de Machu Picchu wilt bezoeken. Extra tip, je kan je paspoort laten stempelen bij de Machu Picchu als herinnering. Dit kan bij de ingang. Tickets worden verkocht met een bepaald tijdslot wanneer je naar binnen mag, er mag maar een maximum aantal bezoekers per dag naar binnen en er is een vaste looproute waar uit gekozen moet worden en aan gehouden moet worden. Wandelroute of Circuit 1 en 2 worden gezien als de meest omvattende en beste routes. Deze zijn dan ook het snelste uitverkocht. Ondanks dat online, in voornamelijk hoogseizoen, de tickets vaak uitverkocht zijn, zijn er altijd nog opties om de Machu Picchu te bezoeken. Wat zijn de mogelijkheden?
Met de bus of de trein
Je kan de Machu Picchu bezoeken als 2 – daagse activiteit. Je gaat per bus of trein naar Aguas Calientes, hét Machu Piccu dorp, en de volgende dag bezoek je de Machu Picchu. Vanuit Aguas Calientes kan je of lopend of met de bus naar de Machu Picchu die hoger gelegen is in de bergen. Reken op een klein half uur met de bus en ongeveer 1,5 uur omhoog lopen. Na je bezoek aan de Machu Picchu, reis je diezelfde dag weer terug naar Cusco.
Met de bus
Met de bus ben je langer onderweg, maar het is wel de goedkoopste optie. Je vertrekt rond 7.00 uur vanuit Cusco naar Hidroelectica en vanaf daar loop je in ongeveer 2 a 3 uur langs het treinspoor naar Aguas Calientes. Verwacht dat je rond 18.00 uur aankomt. Je heb t tickets nodig die je toegang geven in de ochtend om op tijd de bus te kunnen pakken terug naar Cusco, want die vertrekt rond 15.00 uur vanuit Hidroelectrica, dus je vertrekt rond 12.00 uur uit Aguas Calientes. Vervoer met de bus kan je laten regelen in Cusco. Voor deze mogelijkheid betaal je ongeveer $95, inclusief transport, lunch, diner, hotel en ontbijt. Het ticket voor de Machu Picchu kost ongeveer $45 en komt er nog bij. En ga je met de bus naar de Machu Picchu vanuit Aguas Calientes dan betaal je nog 2x $12 (heen en terug) extra.
Met de trein
Met de trein vertrek je ongeveer rond 9.00/10.00 uur vanuit Cusco met een busje. Die brengt je naar Ollantaytambo, waarvandaan de trein vertrekt. Die brengt je naar Aguas Calientes waar je in de loop van de middag aankomt. De volgende dag bezoek je de Machu Picchu, maar omdat de trein ook nog tot in de avond terug rijdt naar Ollantaytambo, ben je flexibeler met je bezoek aan de Machu Picchu. De trein is een relaxte manier om de Machu Picchu te bezoeken, maar wel een prijzige. Reken op een heen en weer ticket van ongeveer $130, waarbij de prijzen afhankelijk zijn van de tijden wanneer je reist. Je kan zowel de trein als vervoer naar Ollantaytambo in Cusco regelen, je kan ook zelfstandig de bus pakken naar Ollantaytambo en je eigen treinticket boeken. Reken daarnaast op $45 entree voor de Machu Picchu, een hotel in maaltijden in Aguas Calientes en als je met de bus naar Machu Picchu gaat, 2x $12.
Last minute opties
Reis je last minute, en geeft de officiële website van de Machu Picchu aan dat het volgeboekt is, maak je geen zorgen. Vaak hebben tourbureau’s nog opties voor je beschikbaar, zowel met de trein als met de bus. De opties zijn wellicht wat beperkter en in het laagseizoen zijn de kansen groter, maar de mogelijkheden zijn er zeker. Het is aan te raden meerdere reisbureau’s langs te gaan en te vragen naar de opties. In de straat Av. El Sol, een blok achter Plaza de Armas, zijn meerdere reisbureau’s gelegen, zoals Qosqo Tours, op nummer 114. Je kan bij hen vervoer laten regelen en zij zorgen dat er iemand in Aguas Calientes is bij aankomst die daar met je de tickets koopt voor de Machu Picchu.
Je kan ook op eigen vervoer/gelegenheid naar Aguas Calientes reizen. Er zijn dan 2 opties voor het verkrijgen van je ticket. De eerste is bij aankomst in de middag een ticket proberen te kopen voor de volgende dag. Of op de dag dat je wilt gaan, om 5.00 uur in de ochtend (of eerder) bij het ticket loket een kaartje kopen. Houd er rekening mee dat vooral in hoogseizoen de opties beperkt zijn en de kans bestaat dat de tijdslots beperkt zijn.
Meerdaagse hikes naar de Machu Picchu
Wil je een bezoek aan de Machu Picchu combineren met een hike ervaring dan zijn de originele Inca Trail en de Salkantay trek mooie opties.
De Inca Trail
De Inca Trail is een meerdaage wandeling met als doel de Machu Picchu. De hike is ongeveer 39 kilometer lang en duurt 4 dagen (maar 3 of 5 kan ook), waarbij deels de originele paden van de Inca’s belopen worden. De Inca Trail heeft een meer historisch karakter en naast het hiken wordt er ook veel aandacht besteed aan de geschiedenis van de Inca’s en het bezoeken van meerdere ruïnes. De mogelijkheden voor de Inca Trail zijn beperkt, er is een beperkt aantal mensen dat mee kan per dag. Vandaar dat een reservering van minstens een aantal maanden voor de Inca Trail noodzakelijk is. De prijzen voor de Inca Trail beginnen bij ongeveer $600.
De Salkantay Trek
De Salkantay trek wordt ook wel gezien als de alternatieve Inca Trail. Deze richt zich echter meer op de natuur op weg naar de Machu Picchu. De eerste dagen wandel je naar de Humantay pass en het Humantay meer om vervolgens via de jungle in Aguas Calientes aan te komen en de laatste dag de Machu Picchu te bezoeken. De Salkantay is een 5 – daagse tocht van ongeveer 75 kilometer en kan zowel georganiseerd als zonder gids gelopen worden. De hike gaat door prachtige gebieden, maar is wel een intensieve hike. Als je met een gids gaat beginnen de prijzen bij ongeveer $190, inclusief transport, accomodatie, maaltijden, gids en entree van de Machu Picchu. Prijzen kunnen hoger zijn, dit is vaak afhankelijk van de extra’s die inbegrepen zijn en of je met de bus of trein terug gaat naar Cusco. Het is aan te raden na te gaan wat wel en niet inbegrepen is zodat je niet voor extra kosten komt te staan. Online zijn meerdere tourbureau’s die de Salkantay aanbieden, waaronder Machu Picchu Expeditions, Salkantay Trekking of Machu Picchu Reservations. Ook als je last minute reist kan je de Salkantay nog op korte termijn regelen. In vergelijking met de Inca Trail zijn er vaak nog wel plekken beschikbaar, zelfs een paar dagen van tevoren als je in Cusco aankomt. Ga je zonder gids en neem je bijvoorbeeld zelf je campingspullen mee dan kan je al voor $100 klaar zijn of regel je je accomodatie bij aankomst in de dorpen voor $175.
Inca Jungle Trail
Een andere optie dan bovenstaande beschreven, is de Inca Jungle Trail. Deze trek heeft meer afwisseling in activiteiten waardoor je bijvoorbeeld gaat mountainbiken, ziplinen, hiken, raften en uiteindelijk de Machu Picchu gaat bezoeken. Het is een 4 – daagse tocht en reken op ongeveer $300 per persoon. Dit kan onder andere met Machu Picchu Reservations.
Choquequirao Ruïnes
Naast de Machu Picchu is een bezoek aan de Choquequirao Ruïnes mogelijk. Dit is de minder bekende en bezochte variant van de Machu Picchu. Deze ruïnes worden het kleine zusje van de Machu Picchu genoemd, maar zijn groter en grotendeels begroeid. Hemelsbreed ligt Choquequirao niet ver van de Machu Picchu vandaan, waardoor je in hetzelfde groene en prachtige gebied van de Andes bent. Echter is hiken de enige manier om bij Choquequirao te komen. Je wandelt van dorp naar dorp met als eindbestemming Choquequirao, een hike van zo’n 62 kilometer, heen en terug. Dat is opzich geen grote afstand, maar de route gaat niet over goede paden en kent vele hoogtemeters. Dat is wellicht ook de reden waarom veel mensen de Choquequirao overslaan, de route is zwaar. Maar daar tegenover staat dan wel weer dat het rustig is, je geen massatoerisme tegenkomt.
Je kan de hike in 3 of 4 dagen doen, er zijn ook opties voor 5 dagen, zodat je minstens een hele dag bij de ruïnes kunt zijn. Daarnaast kan je ervoor kiezen zelf met een tent op pad te gaan of met een georganiseerde tour waarbij ook een gids inbegrepen is. De entree kosten voor de Choqueruirao Ruïnes zijn 60 Sol/$15. Ga je met een georganiseerde tour dan beginnen de prijzen voor een 4 – daagse trip bij zo’n $400. In Cusco en online zijn er voldoende reisorganisaties die dit voor je kunnen organiseren.
Rainbow Mountains
Een andere highlight, letterlijk en figuurlijk, zijn de Rainbow Mountains. Bergen die door de mineralen, zoals ijzer en koper, in het gesteente meerdere kleuren hebben en door de strepen op een regenboog lijken. Ze worden ook wel de ‘Seven coloured Mountains’ genoemd. Tot een aantal jaar geleden nog geen grote attractie omdat er toentertijd een constante laag sneeuw op de bergen lag. Echter, zijn door de opwarming van de aarde de kleuren zichtbaar geworden en de bergen een populaire dagactiviteit vanuit Cusco. Er zijn er 2 locaties waar je Rainbow Mountains kan bezoeken. De meest bekende en meest bezochte is de Vinikunka berg. Gelegen midden in the Red Valley en op zo’n 5.000 meter hoogte. Dit maakt de hike naar de Rainbow Mountains zelf niet direct gemakkelijk. Daarnaast start de hike vrij gemakkelijk en vlak, maar het laatste gedeelte is vrij steil. De hoogte kan een belemmering zijn tijdens de wandeling. Loop daarom rustig en neem je tijd. De omgeving en de vele lama’s maken het al snel de moeite waard. Vervolgens kan je nog doorwandelen naar een aantal uitkijkpunten over de Red Valley. Reken op ongeveer een 1,5 uur om de Rainbow Mountains te bereiken, 1 uur terug en een uur extra voor de Red Valley, totaal zo’n 4 uur.
De andere Rainbow Mountain is Palccoyo, ook op zo’n 5.000 meter hoogte. Echter een stuk rustiger en minder bezocht. De hike zelf is ook gemakkelijker, grotendeels vlak. Reken hier op ongeveer 1,5 uur voor de heenweg en een kleine 1,5 uur terug.
Voor beide Rainbow Mountains geldt dat je er kan komen met een tour. De tours vertrekken tussen 4.00 uur en 5.00 uur vanuit Cusco en zijn in de loop van de middag terug. Een voordeel van zo vroeg gaan is dat de lucht in de ochtend vaak het helderste is. Een nadeel is dat je er met vele andere mensen bent (voornamelijk op de Vinikunka berg. Om de drukte te vermijden kan je er ook voor kiezen om een auto met chauffeur te huren. Als je dit met minimaal 4 personen doet ben je al net zo duur uit als een tour. Een gewone auto voor 4 personen kost vanaf de 250 Sol/$62,50, ongeveer $16 per persoon. De chauffeur brengt je op locatie, wacht tot je terug bent en rijdt je terug naar Cusco. Het voordeel hiervan is, is dat je later kan vertrekken, zo rond 7.00 uur is aan te bevelen. Je komt dan aan rond 10.30 uur, op het moment dat iedereen van de tour op de terugweg is. Op het moment dat je bij de Rainbow Mountain bent, is het merendeel teruggekeerd en heb je de Rainbow Mountain (bijna) voor jezelf. Reken erop dat je nog 25 Sol/$6,25 betaalt voor entree en toegang tot het gebied van de community. Voor een georganiseerde tour betaal je ongeveer 80 Sol/$20.
Humantay lake
Gelegen naast Humantay berg van 5.473 meter hoogte, ligt Humantay meer. Een kraakhelder meer, dat omgeven is door bergen met besneeuwde toppen. Waar je naar toe loopt tijdens de Salkantay trek, maar je ook afzonderlijk naar toe kan hiken. Met een tour gaan is het gemakkelijkste en goedkoopste. Deze dagtrip begint rond 5.00 uur en rond 18.00 uur ben je weer terug in Cusco. Met een busje wordt je in ongeveer 3,5 uur, met ontbijtpauze, naar het startpunt van de hike gebracht op 3.850 meter. De hike is 7 kilometer (heen en terug totaal) en heeft een hoogteverschil van zo’n 400 meter. Reken op ongeveer 1,5 uur voor de heenweg en een uur voor de terugweg. Door de hoogte en de hoogteverschillen is het geen gemakkelijk hike, maar wel een hike die goed te doen is als je een beetje aan de hoogte bent gewend.
De meeste tourbureau’s bieden Humantay als optie aan. Je betaalt ongeveer 70 – 90 Sol/$17,50 – $22,50 per persoon.
Ausangate hike (7 meren hike)
Een andere populaire dagactiviteit vanuit Cusco is een hike waarbij je 7 meren bezichtigt. Tijdens de hike wandel je door het Ausangate gebergte van de Andes. Vele vergezichten, witte bergtoppen en heldere meren zijn het thema van de dag. De hike is op hoogte (4.300 meter) en er zijn een paar gedeelten bij waarbij je stijgt. Dit kan als lastig worden ervaren, maar over het geheel is het geen moeilijke hike. Ook hierbij geldt dat het meegaan met een georganiseerde tour het meest gemakkelijk en voordelig is. Ook al zijn de inbegrepen maaltijden niet geweldig, de omgeving maakt alles goed. En ondanks dat je met een groep gaat, verspreid de groep zich al snel waardoor je de hike zelf kan lopen en het rustig is.
Met de tour vertrek je rond 5.00 uur uit Cusco en ben je rond 18.00 uur terug. Als je naar de hotsprings wilt of je moet wachten op mensen uit de groep die naar de hotsprings gaan kan je later terug zijn. Maar het kan ook zo zijn dat ze alvast een groep maken van mensen die terug willen. Je betaalt voor een georganiseerde tour ongeveer 90 Sol/$22,50 dat is inclusief transport, gids, ontbijt en lunch en exclusief entree van 10 Sol/2,50 per persoon. Je kan nog additioneel na afloop naar een paar hotsprings. Daarvoor betaal je ongeveer 10 Sol/$2,50 extra.
Amazone
Vanuit Cusco is een bezoek brengen aan de Amazone heel gemakkelijk en zeker een paar dagen de moeite waard. Je hebt kans om vele soorten vogels te kunnen zien zoals papagaaien, ara’s, toekans, maar ook de capibara, vele insecten en apen. Tel daarbij de eindeloze jungle en rsut bij op en je hebt een heel unieke ervaring. Hoe langer je gaat, hoe dieper je de jungle ingaat en meer kans hebt om meerdere dieren te zien. Vanuit Cusco zijn er twee opties, of Nationaal Park Manú of Nationaal Park Tambopata. Tevens kan je naar Puerto Maldonado reizen om vanaf daar de Amazone in te gaan. Informeer eens bij de reisbureau’s in Cusco wat je opties zijn. Het is aan te raden meerdere reisbureau’s langs te gaan om prijzen en mogelijkheden te vergelijken.
Hoe kom je there and back?
Taxi
In en rondom Cusco rijden vele taxi’s rond, evenals Uber. Uber is, net als in vele andere steden en landen in Latijns Amerika officieel verboden, maar een veel gebruikt vervoersmiddel. Uber is veilig en over het algemeen goedkoop, al is de Uber in Cusco vaker duurder dan de reguliere taxi van de straat. Het kan dus voordeliger zijn een taxi op straat aan te houden.
Vele taxi chauffeurs bieden zichzelf ook aan als privé chauffeur. Een veel gebruikte manier om buiten de tours om de highlights rondom Cusco te bezoeken zoals de Sacred Valley en de Rainbow Mountains. Zie de beschreven highlights voor meer details.
Eigen vervoer huren
Om nog meer vrijheid te hebben tijdens het bezoeken van de hoogtepunten in en rondom Cusco kan je ook een scooter of motor huren. Dit kan onder andere bij Moto Rent Cusco Perú, een blok vanaf Plaza de Armas. Een scooter huur je voor ongeveer 100 Sol/$25 per dag en een motor voor ongeveer 130 Sol/$32,50 per dag, inclusief verzekering en helm.
Vliegtuig
Cusco is heel centraal gelegen en heeft een eigen vliegveld en busterminal. Er zijn dagelijka heel frequent directe vluchten van en naar onder andere Lima.
Bus
Met de bus kan je direct vanuit Lima (zo’n 24 uur), Arequipa (12 uur), Puno (7 uur) en Nazca (16 uur) naar Cusco reizen. Op Puna na, zijn deze bussen in beide richtingen alleen maar mogelijk in nachtbussen. Soms zijn er meer lokale bussen die ook overdag gaan, maar daar is minder makkelijk informatie over te verkrijgen. De prijzen zijn afhankelijk van de busmaatschappij en de stoel die je hebt. Daarbij kan je kiezen uit semi-cama (140° – 160°) en cama (160° – 180°). Excluciva van busmaatschappij Civa is de enige optie die volledig horizontaal (180°) gaat. Zie het artikel over het vervoer in Perú voor meer informatie.
Privé auto
Een overdag optie om van bijvoorbeeld Arequipa naar Cusco te reizen is met een privé auto, als in de taxi. Als je met meerdere personen bent kan dit al snel een interessante optie zijn. Het is gelijk of zelfs goedkoper dan de bus, je rijdt overdag en hebt kans om lama’s en alpacas in het wild te zien, je kan stoppen waar je wilt en vaak is een auto toch wat sneller dan de bus. Tegenover de Terminal van Arequipa, op het meer lokale busstation vind je Caminas del Inca. Zij bieden privé vervoer aan. Je kunt hen informeren naar de opties.
Internationale bus
Vanuit Cusco kan je ook doorreizen naar Bolivia, naar bijvoorbeeld Copacabana om naar Isla del Sol te gaan en naar La Paz. Beide opties zijn nachtbussen. Wil je overdag reizen dan kan je met een tussenstop in Puno reizen. Busmaatschappij Transzela vertrekt vanuit Cusco naar Puno, maar rijdt ook door naar Copacabana en La Paz. Een andere goede optie is Titicaca Bolivia, een busmaatschappij die ook internationaal rijdt. Vanuit Puno is dit de enige maatschappij die ook om 7.00 uur naar Bolivia vertrekt in vergelijking met de andere busmaatschappijen die veelal tussen 4.00 en 5.00 uur vertekken. Voor meer informatie over de grensovergang van Perú met Bolivia lees dan hier verder.